Урочы темæ: Хъуыдыйады æмхуызон уæнгтæ.

Урочытемæ: Хъуыдыйады æмхуызон уæнгтæ

Урочынысан: Сфæлхаткæнынхъуыдыйадыæмхуызонуангтæ;

æрхæцæннысæнттыæрæвæрдыæгъдæуттылæрдзурын;

Урочыхъомыладонхæс: скъоладзаутыахуыркæнынсылгоймагæнкад

кæныныл.

Урочыæрмæг:

1. Ахуыргæнæнчиныг.

2. Сылгоймаджыхуызист, афæдзыафонтынывтæ, техникой

фæрæзтæ.

3. Уæлæмхасæнæрмæг.

32

Урочыцыд.

I. 1. Рацыдæрмæгсфæлхатын. Фæрстытæндзуæппытæраттын.

Цыхонæмхъуыдыйадыæмхуызонуæнгтæ!

Уыцыиуфарстæндзуаппчидæттыæмæуыцыиудзырдычиæмбарынкæны,

ахæмхъуыдыйадыуæнгтæхонæмæмхуызонуæнгтæ.

Цавæрæрхæцæнныссæнттææвæрæмхъуыдыйадыæмхуызонуæнгтимæ?

Хъуыдыйадыæмхуызонуæнгтæкæрæдзийæхицæнгондцæуынц

къæдзыгтæй.

2. Хæдзæрмæкуыстсбæрæгканын:

(сылгоймаджытыххæйаивныхæстæ, æмбисæндтæныффыссын, кæддзыис

æмхуызонуæнгтæ, уæдсæбацамонын).

1). Сылгоймаджызындзинæдтææмæуаварницæмæдарын, уый

комкоммæфыдракæнддзинад.

(Гадиаты Ц.)

2).Сылгоймагæфсармæйфидауы.

(Брытъиаты Е.)

3). Сылгоймагарфдæрæнкъарырæсугьддзинадæмæуарзондзинад.

Удыхъæдæйтыхджындæр у нæлгоймагæй.

(Беджызаты Ч.)

4). Сылгоймагавгæйуалдайнæу. (æмбисонд). 5.Сылгоймаджы

амонд - æфсармæмæхæрзæгъдау. 6. Хæдзарыфарнæмæбæркад

сылгоймаджыномимæбастсты.

33

Ахуыргæнæджыразныхас: Тынгбирæрæсугьд, зæрдæмæдзæугæныхæстæ

иссылгоймаджытыххæй. Йæрæсугьддзинадæмæаивдзинадабарæнис

æрмæстдæруалдзæгимæ, хуримæ.

Æнæуалдзæгæмææнæсылгоймагнæйцард, нæйрæсугъдфидæннæдæр

æрдзæн, нæдæрæрдзыфидауц - адæймæгæн. Сылгоймагимæбастстынæ

цардытæккæрæсугьддæрæмæахсджиагдæрцаутæ. Сабифыццагкæй

фæзæгьы, уыцыныхасвæййы - мад . Сылгоймаг у бинонтыбындур,

сылгоймагхъомылкæныцот, сылгоймагæйфидауыхæдзар.

Поэттæ, музыканттæ, нывгæнджытæфæлтæрæй - фæлтæрмæстыркадæмæ

намысканынцсылгоймагæн. Тынгаив, зæрдæмæдзæугæныхæстæзагьта

Цæгæраты Максим дæрсылгоймаджытыххæй.

Хæс: фæйнæгæйрафыссын текст къæлæттæаиуварсгæнгæйæ.

Цард æ(п,пп)æтыфы(ц,цц)агсылгоймаджызæрдæйырайгуырд.

Сылгоймаджызæрдæйыуидæгтимæбаст у дунейы æ(п,пп)æтдæр

сывæ(л,лл)оны фы(ц,цц)агцъæхахстхъæбулыфы(ц,цц)агбахудтавдæны

уынгæгæмæфæлмæнзарæгфæндырыæмбæхстмиддуненæлгоймаджы

кадаварцæ(с,сс)ыгтæхæстонынæргæкадæмæхъарæджыфæйнæрдæмтонгæ

хъуырдухæн... Æрмæстдæрсылгоймаджызæрдæйыуыдисуыдонæн

райгуырæн.

Хæс: 1. Къæлæттимæфыстдзырдтырастфыссынадбацамонын.

2. Дыккагхъуыдыйадыæрхæцæннысæнттææрæвæрын, бамбарын

сæкæнын.

Сылгоймаджызæрдæйыуидæгтимæбаст у дунейыæппæтдæр:

сывæллоныфыццагцъæхахст, хъæбулыфыццагбахудт, авдæныуынгæгамæ

фæлмæнзарæг, фæндырыæмбæхстмиддуне, нæлгоймаджыкадавар

цæссыгтæ, хæстонынæргæкадæмæхъарæджыфæйнæрдæмтонгæ

хъуырдухæн.

34

Цæмæнæрæвæрдтамхъуыдыйадыдыстъæлф? Цыхонæмиугæнæг

дзырд?Цавæрæрхæцæннысæнттæмаæвæрæмиугæнæгдзырдимæ?

Иугæнæгдзырдхонæмæмхуызонуæнгтимæуыцыиухъуыдыйадыуæнг

чивæййы, фæлæйæхъуыдымæгæсгæуыдонæйуæрæхдæрчивæййыæмæ сын

иумæйагномæнчивæййы, ахæмдзырд. Иугæнæгдзырдфæлæууыæмхуызон

уæнгтæнкæнæсæразæй (уæдынйæфæстææвæрæмдыстъæлф), кæнæ та сæ

фæстæ (уæд, æвæрæмиугæнæгдзырдыразæй тире).

Хæс: 1.фыццаг хъуыдыйадныхасыхæйттæмæмæхъуыдыйадыуæнгтæм

гæсгæравзарын.

Цардæппæтыфыццагсылгоймаджызæрдæйырайгуырд.

2.фонетикон æвзæрстыæгъдаумæгæсгæравзарындзырдмиддуне -

мид - ду - не.

м - [м] æмхъæл. зылангон;

и - [и] - хъæлæс, тыхджын, цавдон;

д/д - [д] - æмхъæлæс. зыланг. даргъ

у - [у] - хъæлæс. тыхджын

н - [н] - æмхъæл. зыланг

е - [е] - хъæлæс. тыхджын. 7 дамгъ. 6 мыр. 3 уæнг.

З. Ссарын тексты антонимтæ. Зарæг-хъарæг, сылгоймаг-нæлгоймаг,

цъæхахст-бахудт, уынгæг-фæлмæн.

Цавæрдзырдтæхонæмантонимтæ? Сæнысаниуæгныхмæвæрдкæмæн у,

ахæмдзырдтæхонæмантонимтæ.

Хæс: бахаххкæнынхъуыдыйадыæмхуызонуæнгтæ, ссарындзы

æмхуызонæмæалыхуызонбæрæггæнæнтæ.

Кæдвæййынцбæрæггæнæнтææмхуызонæмæалыхуызон?

35

Æмхуызонбæрæггæнæнтæфæбæрæгкæнынцпредметæнйæиуæууæл,

предметы алыхуызонæууæлтæкуыфæбæрæгканынц, уæдуыцы

бæрæггæнæнтæвæйынцалыхуызон.

Æмхуызонуæнгтыцалрæнхъыис тексты? Ссарынсæ.

Æмхуызонбæрæггæнæнтæуынгæгæмæфæлмæн;

сæйраттæ: цъæхахст, бахудт, зарæг, миддуне, цæссыгтæ, кадæмæ

хъуырдухæн.

Цавæрбæттæгæйбастстыæмхуызонуангтæ? Ноджыдæрмауаварбастдзинад

ваййы се хсæн?

Æмхуызонуæнгтæкæрæдзимæцавæрбæттæгтæйбаствæййынц, уыдон

вæййынцæртæхуызы: иугæнæг, дихон, ныхмæвæрд. Бастæрцæуынцæнæ

бæттæгтæйдæр.

Хæс: вазыгджынхъуыдыйадæйсаразынхуымæтæг, æмхуызонуæнгтимæ: