Рабочая программа по башкирскому языку

Аңлатма яҙыу.

Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙә 8-сы класы өсөн башҡорт теленән эш программаһы.

Башҡорт теленән эш программаһы уҡытыу рус телендә алып барылған «2 гимназия » муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеһының 8 класы өсөн түбәндәге документттар нигеҙендә төҙөлдө:

1. «Рәсәй Федерацияһының Мәғариф тураһында» законы 29.12.2012 №273-ФЗ

2.«Рәсәй Федерацияһы халыҡтары телдәре тураһында» законы;

3. «Башҡортостан Республикаһының Мәғариф тураһында» законы 01.07.2013 №696

4.«Башҡортостан Республикаһы халыҡтары телдәре тураһында» законы;

5. Башҡортостан Республикаһында Милли мәғарифты үҫтереү концепцияһы;

6. Санитар - эпидимиологик нормалар. 2.4.2821-10 (2010 йылдың 29 декабре ҡарары № 189),№81 15 йылдың 24 декабре ҡарары;

7.Октябрьский ҡалаһы «2гимназия» муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеhының йыллыҡ календарь эш графигы;

8. Башҡортостан Мәғариф Министрлығы тарафынан тәҡдим ителгән программа Октябрьский ҡалаһы «2 гимназия» дөйөм белем биреү мәктәбенең» муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеhының « Уҡыу планы»на ярашлы рәүештә тормошҡа ашырыла.

9. Эш программаһы Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан раҫланған «Башҡорт теленән программа» (Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең I-IX кластары өсөн) нигеҙендә төҙөлдө. Төҙөүселәре Толомбаев Х. А., Дәүләтшина М.С., Ғәбитова З. М., Усманова М. Г.- Ижевск: «Книгоград», 2008. 119 бит.

10. Эш программаларының ҡағиҙә тәртибен әҙерләү һәм раҫлау.

Уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар

1.Худржество әҫәрҙәрҙе (шул иҫәптән драма әҫәрҙәрен) тасуири уҡыу.

- Уҡылған әҫәрҙәрҙе йәки уларҙың өҙөктәрен яҙма йәки телдән һөйләп биреү.

- Өйрәнелә торған әҫәр буйынса телдән һәм яҙма рәүештә фекер йөрөтөү характерындағы инша яҙыу: һорауҙарға тулы яуап биреү.

- Яҙма йәки телдән сығыш яһау өсөн план төҙөй белеү.

- Үҙ аллы уҡылған әҙәби әҫәр, ҡаралған кинофильм һәм телевизион тапшырыу хаҡында баһалама бирә белеү.

2. Бирелгән тема буйынса диалог төҙөү, диалогты дауам итә белеү:

- Тексты икенсе телгә тәржемә итә белеү.

- Шиғырҙарҙы яттан тасуири һөйләй белеү

3. Тексты мәғәнәүи өлөштәргә бүлеү, уларға исем биреү, план төҙөү:

- гәзит- журналдарҙан, китаптарҙан материал йыйып, хикәйә төҙөү

- әҫәрҙән кәрәкле өлөштәрҙе һайлап ала белеү:

- һөйләмдең баш һәм эйәрсән киҫәктәрен айыра белеү.

4. Һүҙбәйләнеш, һүҙбәйләнештә эйәртеүсе һәм эйәреүсе һүҙҙәр. Һөйләмдең баш киҫәктәрен (эйә, хәбәр), һөйләмдең эйәрсән киҫәктәрен (аныҡлаусы, тултырыусы, хәлдәр) айыра белеү.

Уҡытыу предметының төп йөкмәткеһе.

Мәктәпкә барабыҙ (8 сәғәт).

Был тема буйынса 5-6 класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау, һүҙлек байлығын арттырыу. Тема буйынса эҙмә-эҙлекле һөйләмдәр төҙөтөү, ҡыҫҡа ғына хикәйә төҙөргә өйрәтеү. Текст өҫтөндә эшләү,план төҙөү, план буйынса һөйләү. Мәктәп, класс торошо һ.б. хаһында әңгәмәләр ойоштороу. Белем, китап тураһында мәҡәлдәр ҡойоу. 5-6 класта үтелгәндәрҙе иҫкә төшөрөү. Һөйләмдә һүҙҙәр тәртибе. Өндәрҙе дөрөҫ әйтеү.

Көҙгө эштәр һәм көҙгө күренештәр ( 10 сәғәт)

Көҙгө үҙгәрештәрҙе бергәләп күҙәтеү, кешеләрҙең көҙгө хеҙмәтен күҙәтеү. Темаға ҡағылышлы текстар уҡыу. Муллыҡ, хеҙмәт тураһында мәҡәл, әйтемдәр менән танышыу. Һынамыштар уҡыу. Синтаксис. Маҡсаты буйынса һөйләм төрҙәре. Логик баҫым. Исем менән ҡылымды ҡабатлау.

Өфө - Башҡортостандың баш ҡалаһы ( 8 сәғәт )

Өфө - башҡортостандың баш ҡалаһы. Өфө ҡалаһы, уның үткәне, бөгөнгөһө тураһында әңгәмә үткәреү. Уның иҫтәлекле урындары тураһында һөйләшеү, һүрәттәр ҡарау. Һөйләм телмәрен үҫтереү. Рефераттар яҙҙырыу һәм уны класс алдында ҡыҫҡаса һөйләтеү кеүек эштәр ҡулланырға мөмкин. Башҡорт ҡылымдарының төҙөлөшө. Барлыҡ төшөнсәһе һәм уның бирелеше.

Хеҙмәт төбө - хөрмәт ( 7 сәғәт )

Кеше тормошонда хеҙмәттең роле, тигән темаға әңгәмә ҡороу. Данлыҡлы хеҙмәт ветерандары менән осрашыу ойоштороу. Уҡыусыларға ниндәй һөнәр оҡшауы тураһында һөйләтеү, яңы мәғлүмәттәр биреү. Һөнәрҙәр тураһында шиғырҙар, хикәйәләр уҡыу. Хеҙмәт , һөнәрҙәр тураһында мәҡәлдәр өйрәнеү. Ябай һөйләм. Һөйләмдең баш киҫәктәре. Эйә менән хәбәрҙең ярашыуы. Юҡлыҡ, булмағанлыҡ төшөнсәләре.

Ҡыш дауам итә ( 8 сәғәт )

Ҡыш миҙгеле тураһында белгәндәрҙе системалаштырыу, һүҙлек байлығын арттырыу кеүек эштәр ентекле алып барыла. Ҡыш тураһында текстар, шиғырҙар, мәҡәлдәр, һынамыштар уҡыу яңы йылға бағышланған йырҙар, мәҡәл һәм әйтемдәр. Яңы йыл менән ҡотлау открыткаһы яҙырға өйрәнеү. Уҡытыусы һайлаған текст буйынса изложение яҙыу. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау. Эйә менән хәбәр араһында һыҙыҡ.

Салауат Юлаев - халҡыбыҙҙың милли батыры ( 6 сәғәт)

С.Юлаевтың биографияһы, ижады менән танышыу. Уның шиғырҙарын ятлау, шиғырҙарының һаҡланыу тарихы тураһында әңгәмә ойоштороу. С.Юлаевтың тормошо, батырлығы, ижады тураһында уҡыусыларҙан төрлө ижади эштәр эшләтеү. ( һүрәттәр төшөрөү, инша яҙыу, стенгәзит сығарыу)һ.б. Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре тураһында төшөнсә. Аныҡлаусы.

Йәмле яҙ, һағындыҡ һине! ( 6 сәғәт )

Яҙ миҙгеле тураһында белемдәрҙе системалаштырыу. Яҙғы байрамдар- 1 Май һәм Еңеү байрамы тураһында һөйләшеү. Яҙғы тәбиғәт күренештәре, ҡоштарҙы ҡаршылау, баҡса эштәре тураһында әңгәмәләр үткәреү. Тултырыусы.

Беҙ йондоҙҙар булып ҡайтырбыҙ ( 3 сәғәт )

Башҡорт халҡының Бөйөк Ватан һуғышындағы ҡаһарманлығы. Ветерандарға, батырҙарға ҡарала ихтирам, ғорурланыу тойғоһо тәрбиәләү. Данлыҡлы кешеләр менән кисәләр, осрашыуҙар ойоштороу. Хәл. Һүҙлек менән эш күнек мәләре үткәреү.

Ай Уралым, Уралым...( 10 сәғәт )

Башҡортостан, уның үткәне, бөгөнгөһө хаҡында әңгәмә үткәреү. Республикабыҙҙың күренекле урындары менән таныштырыу. Йәйге тәбиғәтте күҙәтеү, ололарҙың һәм балаларҙың йәйге эштәре тураһында диолог һәм монологтар төҙөү. 8- се класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

Календарь-тематик план.

№

Тема

с/һ

Үткәреү ваҡыты

план

факт

1-се сирек(18 сәғәт)

Мәктәпкә барабыҙ (8 сәғәт).

1. 1

Мәктәпкә барабыҙ.

1

02.09

2. 222

Көҙ күренештәре. Ҡылымдар темаһын ҡабатлау.

1

08.09

Мәктәптә. Ҡылымдарҙың зат ялғауҙары.

1

10.09

Б.Бикбай. Туған тел. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

1

15.09

Р.Ниғмәтуллин. Тырышлыҡ. Кешегә хас сифаттар.

1

17.09

Сөнки мин - кеше.

1

22.09

Б.Рафиҡов. Илем, Башҡортостаным! Ҡушма һүҙҙәр.

1

24.09

Зирәк ҡуян. Әкиәт.

1

06.10

Көҙгө эштәр һәм көҙгө күренештәр ( 10 сәғәт)

Күсмә ҡоштар. Көҙгө эштәр.

1

08.10

Ф.Ғөбәйҙуллина. Көҙ. Хәбәр һөйләмдәр.

1

08.10

С.Муллабаев. Көҙгө урман. Һорау һөйләмдәр.

1

13.10

Көҙгө баҡса эштәре. Бойороҡ һөйләмдәр.

1

15.10

Н.Иҙелбай.Һөнәрлеләр һөйкөмлө. Өндәү һөйләмдәр.

1

15.10

Контроль диктант.Тыуған ил ҡайҙан башлана?

1

20.10

Хаталар өҫтөндә эш.А.Игебаев.Тәмленен дә тәмлеһе.Логик баҫым.

1

22.10

Хәйерле юл, дуҫҡай!

1

27.10

Фразеологик берәмектәр.Көҙгө уңыш.

1

29.10

Р.Игнатьев. Башҡорт халыҡ йырҙары.

1

29.10

2- се сирек - 16 сәғәт.

Өфө - Башҡортостандың баш ҡалаһы (8 сәғәт).

Өфө - беҙҙең баш ҡалабыҙ.

1

10.11

Аттарҙа сабып ҡына.

1

12.11

Башҡорт ҡылымдарының төҙөлөшө. Башҡорт лимоны.

1

17.11

Р.Абдулатипов.Өфө тарихы. Барлыҡ төшөнсәһе.

1

19.11

Мин театрға барҙым!

1

24.11

Д.Әхиәрова. Орджоникидзе районы.

1

26.11

Иншаға әҙерлек.Өфө ҡалаһы исеменең этимологияһы.

01.12

Инша.Башҡортостандың баш ҡалаһы - Өфө.

1

03.12

Хеҙмәт төбө - хөрмәт.(7 сәғәт)

Башҡорттар әрме хеҙмәтендә. Йыйнаҡ һәм тарҡау һөйләмдәр.

1

08.12

28

А.Насиров. Көслө сабаҡ. Һөйләмдең баш киҫәктәре.

1

10.12

Н.Бадридзе. Зарядкаға баҫ. Эйә менән хәбәрҙең ярашыуы.

1

15.12

Геологтар көнө. Юҡлыҡ, булмағанлыҡ төшөнсәһе.

1

17.12

Контроль диктант. Балет.

1

22.12

Хаталар өҫтөндә эш. Алданған бүре.

1

24.12

Ә.Атнабаев. Ҡара икмәк.

1

29.12

3-сө сирек - 20 сәғәт.

Ҡыш дауам итә (8 сәғәт).

С.Хажиев. Ноябрь. Эйә менән хәбәр.

1

12.01

Ҡышҡы байрамдар. Эйә менән хәбәр араһында һыҙыҡ.

1

12.01

Н.Нәжми. Ҡыш.

1

14.01

С.Әлибай. Ҡышҡы урман. Тел - аралашыу сараһы.

1

19.01

Буран.

1

21.01

Башҡортостан Республикаһының дәүләт флагы.

1

26.01

Бураны ла, тамсыһы ла булыр.

1

28.01

Ҡыш.Инша

1

02.02

Салауат Юлаев - халҡыбыҙҙың милли батыры (6 сәғәт).

Салауат Юлаев - халҡыбыҙҙың милли батыры. Риүәйәт.

1

04.02

Салауаттың туғандары. Аныҡлаусы.

1

09.02

Палдискиҙа Салауат музейы.

1

11.02

Б.Вәлид. Салауат маршы.

1

16.02

А.Кузнецов. "Салауаттан һорау алыу" картинаһы.

1

18.02

Салауат һәйкәле.

1

23.02

Йәмле яҙ, һағындыҡ һине! (6 сәғәт).

Г.Яҡупова. Өмөтлө яҙ.

1

25.02

8 март - Халыҡ-ара ҡатын-ҡыҙҙар көнө. Конференция.

1

02.03

К.Кинйәбулатова. Йырлай-йырлай еңеү яуланыҡ. Тултырыусы. Контроль диктант. Ҡош юлы.

1

04.03

Хаталар өҫтөндә эш. Минең дуҫым

1

09.03

Минең дуҫым.

1

11.03

К.Кинйәбулатова. Йырлай-йырлай еңеү яуланыҡ. Тултырыусы

1

16.03

Йәмле яҙ, һағындыҡ һине! (2сәғәт).

Тәүге космонавт.

1

18.03

Р.Ниғмәти. Ватан.

1

23.003

4-се сирек -14 сәғәт.

Беҙ йондоҙҙар булып ҡайтырбыҙ (3 сәғәт).

С.Әлибай. Сәскәле ай. Һалдат тора киләсәкте тотоп.Яҙ.

1

06.04

Ладога - "Йәшәү юлы". Хәл.

1

08.04

М.Харис. Хат. Үлемһеҙ батырлыҡ.

1

13.04

Ай Уралым, Уралым…( 8 сәғәт).

Изложение Тыуған ерем биҙәктәре.

1

15/04

61

В.Исхаков. Талпан!

22.04

62

Н.Нәжми. Башҡортостан.

1

27.04

63

Йәй.

1

29.04

64

Р.Ниғмәтуллин. Башҡортостан.

1

04.05

65

Контроль диктант.Ябалаҡ һәм тауыҡ..

1

06.05

66

Хаталар өҫтөндә эш. Р.Бикбаев. Уралыма.

1

11.05

67

Йәшел алтын. Ябай һөйләмде синтаксик тикшереү

1

13.05

68

Башҡорт илкәйенең бер ҡото

1

18.05

69

Йәйге ял.

1

20.05

70

Үтелгәндәрҙе ҡабатлау, нығытыу.

1

25.05

5